procesy poznawcze

Senność patologiczna

charakteryzuje się wyraźną tendencją do zasypiania. Chory w czasie rozmowy potrafi zapadać w sen. Można go wprawdzie wybudzić, lecz po chwili ponownie odczuwa potrzebę zaśnięcia. Stanowi temu towarzyszą istotne zaburzenia uwagi i spowolnienie procesów psychicznych.

Patologiczny sen głęboki

brak czuwania. Reaktywność na silne bodźce jest ograniczona; zachowane są reakcje obronne. W odpowiedzi na bodźce bólowe mogą się pojawić: jęk, grymas twarzy, cofanie kończyny.

śpiączka

Pacjent nie wykazuje żadnych odznak pobudzenia ani świadomości siebie i otoczenia. Natomiast zachowana jest czynność pnia mózgu, czyli struktur podkorowych odpowiedzialnych za podtrzymywanie czynności biologicznych w tym funkcjonowania układu krążenia i oddychania. Charakterystycznym objawem jest zanik cyklu snu i czuwania.

Stan wegetatywny

brak świadomości ale zachowane odruchy podstawowe i cykl sen-czuwanie

Stan minimalnej świadomości

częściowa świadomość, odpowiedzi stereotypowe, kontakt wzrokowy

*Mutyzm akinetyczny

akinetyczny jest rzadkim zaburzeniem neurologicznym upośledzającym inicjatywę i motywację do zachowania, brak ruchu dowolnego, brak mowy, zachowanie wodzenie oczami i skupienie wzroku

*Zespół zamknięcia czyli locked in

Osoby dotknięte tym zespołem nie mogą poruszać dolną częścią twarzy, żuć, połykać, mówić, poruszać kończynami ani poruszać oczami na boki. Zazwyczaj jednak widzą, słyszą, poruszają oczami w górę i w dół oraz mrugają.

*Śpiączka psychogenna lub symulowana.

Jest to stan, w którym pacjent ma zachowaną przytomność oraz prawidłową zawartość świadomości, jednak nie komunikuje się z otoczeniem, ani nie daje zewnętrznych przejawów świadomości. Stan ten może wynikać z wolicjonalnego zachowania pacjenta naśladującego stan nieprzytomności

Receptor

to struktura odbierająca bodźce fizyczne określonego rodzaju i przetwarzająca je na sygnały elektryczne.

Eksteroceptory

to receptory sensoryczne, które reagują na bodźce pochodzące z zewnątrz ciała. Monitorują środowisko zewnętrzne.

Interoceptory

Są to receptory znajdujące się w ścianach narządów wewnętrznych i naczyń krwionośnych. Związane są z czuciem trzewnym.

Proprioceptory

reagują z kolei na rozciąganie mięśni lub ścięgien i pomagają ciału monitorować jego pozycję. Nazywamy to zmysłem czucia głębokiego.

Bodziec

to forma energii oddziałująca na receptor która zapoczątkowuje proces spostrzegania.

Nocycepcja

to wszystkie ścieżki odpowiedzialne za odczuwanie bólu.

Bodziec dystalny

zewnętrzny, daleki, poza systemem poznawczym, na przykład drzewo.

Bodziec proksymalny

powstaje gdy bodziec dystalny oddziałuje na narządy zmysłów

Wrażenie

to elementarne zjawisko percepcyjne, w którym bodziec lub informacja są wychwytywane przez narządy zmysłów lub zmysły zanim otrzymają jakiekolwiek znaczenie. Ma miejsce, gdy receptory rejestrują bodźce sensoryczne.

Spostrzeżenie

to wrażenie, które zostało poddane interpretacji.

Bodziec

odnosi się do tego, co znajduje się w otoczeniu, na co zwracamy uwagę i co stymuluje nasze receptory.

Elektryczność

to sygnały elektryczne wytwarzane przez receptory i przekazywane do mózgu.

doświadczenie i działanie

Chcemy być w stanie postrzegać, rozpoznawać i reagować na bodźce.

Wiedza

odnosi się do informacji, które wcześniej posiadaliśmy i wnosimy do sytuacji percepcyjnej, i może wpływać na wiele różnych etapów procesu.

przetwarzania dół-góra

spostrzeganie jako proces oddolny. Przebiega od rejestracji wrażeń do identyfikacji bodźca.

Przetwarzanie góra-dół

to spostrzeganie jako proces odgórny. Wiedza semantyczna i schematy poznawcze mają pierwszeństwo przy rozpoznawaniu bodźca. Mamy tu również wpływ nastawień, oczekiwań.

Niezmienniki

Możemy rozpoznać przedmioty jako to samo, nawet jeśli wizualnie wydają się być różne, Na spostrzeganie wpływa kontekst, w którym mamy dany bodziec.

Złudzenie Ebbinghausa

zależnie od otoczenia koła innymi kołami, o średnicy większej lub mniejszej od niego, koło centralne jest spostrzegane jako mniejsze lub większe, choć w obu przypadkach ma tę samą średnicę.

Złudzenie Delboeufa

koło otoczone dalej położonym pierścieniem wydaje się mniejsze.

uwaga dowolna/odgórna

proces jest świadomy, kontrolowany, nastawiony na cel, wolny

uwaga mimowolna/oddolna

jest wywołana bodźcem i jest automatyczna, bez świadomego wysiłku

reakcja orientacyjna

wywołane przez wszelkie zmiany w otoczeniu, reakcja wrodzona

odruch wzdygnięcia

Taka ruchowa reakcja organizmu na silny bodziec

Droga wysoka

wzgórze -> kora przedczołowa, dłuższa, ok 30 ms

droga niska

wzgórze -> ciało migdałowate, szybsza, ok 10ms

efekt cocktail-party

To zjawisko, kiedy w hałaśliwym otoczeniu (np. na imprezie) potrafimy skupić uwagę na jednym konkretnym źródle dźwięku — na przykład na rozmowie z jedną osobą — i jednocześnie ignorować inne rozmowy i szumy w tle

słuchanie dychotyczne

pomaga badać, jak selektywna uwaga działa, czyli jak potrafimy wybrać i przetworzyć jedną informację z dwóch jednoczesnych źródeł.

model Broadbenta

bodźce sensoryczne, które próbują przedostać się do wyższych poziomów mózgu w celu przetworzenia, są wcześnie przesiewane w przez mechanizm bramkowania, tak aby przechodziły tylko „najważniejsze” lub aktywnie obserwowane zdarzenia

model Treisman

informacja z ignorowanego kanału nie była całkowicie blokowana przed wyższą analizą, ale była degradowana lub osłabiana

Sieć czujności. Alerting.

gotowość do reakcji, pień mózgu, wzgórze

Sieć zorientowania. Orienting.

przenoszenie uwagi, płat ciemieniowy i wzrokowy

Sieć wykonawcza. Executive.

kontrola, hamowanie, selekcja, kora przedczołowa, ACC

Pamięć opisowa (deklaratywna)

): epizodyczna (pamięć autobiograficzna) i pamięć semantyczna (fakty, wiedza ogólna).

Pamięć nieopisowa (niedeklaratywna)

pamięć proceduralna (sekwencje czynności, umiejętności), odruchów warunkowych (gotowości reakcji, dyspozycyjności), habituacji-sensytyzacji (nieasocjacyjna) oraz torowania (priming).

Pamięć długotrwała

trwa lata

Pamięć krótkotrwała, operacyjna

do minut, a przy ciągłym odświeżaniu nawet godzin; jest częścią złożonego mechanizmu pamięci roboczej,

Pamięć natychmiastowa, ultrakrótka, ikonograficzna, pętla fonologiczna

do kilku sekund

Explicit

pamięć jawna czyli taka, którą można sobie uświadomić (a więc w jawny sposób skojarzyć);

Implicit

pamięć utajona, a więc wpływająca na decyzje mózgu w sposób nieświadomy

pamięć robocza

Pamięć krótkoterminowa + procesy wykonawcze

Sieciowa teoria pamięci

według niej pamięć jest trwałą, powiązaną wewnętrznie, asocjacyjną strukturą, złożoną z pewnych jednostek wiedzy (węzłów pojęciowych stanowiących reprezentację obiektów) oraz relacji je łączących.

Pamięć epizodyczna

To rodzaj pamięci długotrwałej, dzięki której zapamiętujemy własne, osobiste wydarzenia i doświadczenia

Model koneksjonistyczny

opiera się na rozproszonej reprezentacji informacji, gdzie dane nie są przechowywane w pojedynczych jednostkach, lecz w wzorcach aktywacji wielu połączonych ze sobą neuronów.

Pamięć semantyczna

przechowuje wiedzę o faktach, pojęciach, znaczeniach słów i ogólnych informacjach o świecie — niezależnie od tego, kiedy i gdzie zostały zdobyte.

Pamięć proceduralna

to rodzaj pamięci długotrwałej odpowiedzialny za przechowywanie umiejętności i nawyków, czyli „jak coś zrobić”, odporna na choroby pamięci

Chunking

grupowanie informacji

Amnezja dziecięca

to całkowite wymazanie z pamięci epizodycznej przeżyć z okresu do dwóch lat.

Amnezja Następcza

brak możliwości zapamiętania nowych wydarzeń, dotyczy pamięci opisowej, nie narusza pamięci nieopisowej, można więc nauczyć się nowych umiejętności. Powodują ją uszkodzenia wzgórza, płatów skroniowych, kory przedczołowej, hipokampa i okolic: kory okołomigdałowatej, części przedniej kory śródwęchowej, kory zakrętu przyhipokampalnego i bruzdy węchowej.

amnezja wsteczna

przy wstrząśnieniu mózgu (minuty) po lata (zespół Wernickego – Korsakowa). Może dochodzić do skrócenia okresu pokrytego niepamięcią.

Transient Global Amnesia TGA

"przemijająca niepamięć ogólna" lub "przejściowa amnezja globalna" trwa zwykle kilka lub kilkanaście godzin

Niepamięć selektywna

Cierpienie, rzadko depresja lub lęk, Częściej u osób starszych

niepamięć psychogenna

to zaburzenie pamięci, w którym osoba traci wspomnienia w wyniku silnego stresu psychicznego lub traumy, a nie z powodu uszkodzenia mózgu.

Syndrom fałszywej pamięci

Wspomnienia można w nas zaszczepić rodzina, przyjaciele, terapeuci). Pamięć nie jest wiernym zapisem faktów, zmienia się w zależności od naszych przekonań i wierzeń, przypominamy sobie rzeczy, które nie miały miejsca, zwłaszcza jeśli związane są z tym silne emocje.

Deja vu

wędrówka dusz lub zaburzenie pamięci, odczucie znajomości sytuacji (powstające prawdopodobnie na skutek aktywności w okolicach zakrętu przyhipokampowego płata skroniowego) i jednoczesna wiedza, że jest ona nowa. Występuje często przed atakami padaczki (szczególnie padaczki skroniowej).

deja vecu

to zjawisko, w którym osoba ma przekonanie, że cała obecna sytuacja — wraz z jej szczegółami, wydarzeniami i przebiegiem — została już kiedyś przeżyta.

Jamajs vu

wrażenie obcości rzeczy dobrze nam znanych

Reminiscencja

to zjawisko polegające na tym, że z czasem przypominamy sobie więcej informacji niż bezpośrednio po uczeniu się, nawet jeśli w międzyczasie nie było żadnych dodatkowych prób przypominania.

torowanie (printing)

wcześniejszy bodziec wpływa na późniejsze reakcje

Płaty czołowe i ciemieniowe kory mózgu

- pamięć długotrwała.

Hipokamp

pamięć przestrzenna, pamięć epizodyczna o pośrednim czasie życia.

Ciało migdałowate

- pamięć emocjonalna (utajona).

prążkowie, jądra podstawy mózgu (skorupa, jądro ogoniaste), móżdżek i kora ruchowa

Pamięć proceduralna

Jądro ogoniaste

pamięć genetyczna, instynktowne formy zachowania

Hipokamp wraz z zakrętem obręczy i zakrętem zębatym

kontroluje emocje i popędy organizmu, pamięć ruchów, orientację w przestrzeni, konsolidację pamięci trwałej.

Nietrwałość

stopniowe zapominanie

Roztargnienie

nie zwracamy uwagi na mniej istotne działania, które nie są zapamiętywane

Blokowanie

czasowy brak dostępu do informacji, którą mamy "na końcu języka", zwykle nie trwa dłużej niż minutę, ale może być długi,

Podatność na sugestię

wiąże się to z ogólnym mechanizmem przypominania przez torowanie (priming), raz pobudzone obszary mózgu szybciej się uaktywniają.

Uporczywość

nawroty wspomnień pozwalają na refleksję, myślenie kontrfaktyczne (generowanie alternatywnych scenariuszy działania), dotyczą zwłaszcza sytuacji istotnych z punktu widzenia przeżycia, pobudzających emocje

Tendencyjność

wspomnienia interpretowane są zawsze w świetle obecnych przekonań i uczuć, nasza autobiografia stopniowo się zmienia, przypisujemy sobie w młodości poglądy, które mamy w starszym wieku, upiększamy stare wspomnienia, przypisujemy fałszywe zasługi, wzmacniając w ten sposób spójność ego, wzmaga poczucie własnej wartości i możliwości.

Błędna atrybucja

skojarzenia powodują czasem przypisanie wspomnień do niewłaściwego źródła lub czasu, przypisania wszystkich zasług kilku znanym ludziom, co zapobiega przeciążeniu pamięci, gdyż częściej pamiętanie szczegółów nie jest takie istotne

Hipoteza Sapira-Whorfa (Relatywizm językowy)

różnice między językami prowadzą do różnic w sposobie postrzegania i rozumienia świata. Na przykład, języki, które mają różne terminy na określenie kolorów, mogą wpływać na to, jak ich użytkownicy rozróżniają kolory.

Uniwersalizm językowy

ta teoria sugeruje, że istnieją pewne uniwersalne aspekty ludzkiego myślenia, które są niezależne od języka. Na przykład, podstawowe struktury gramatyczne i zdolność do logicznego myślenia mogą być uniwersalne dla wszystkich ludzi, niezależnie od języka, którym mówią.

Teoria modularności

Zakłada, że umysł ludzki składa się z wyspecjalizowanych modułów, z których jeden zajmuje się językiem, a inne – różnymi aspektami poznania. Język i myślenie mogą być więc w pewnym stopniu niezależne, choć mogą na siebie oddziaływać.

Kognitywna semantyka

Dziedzina ta bada, jak znaczenie jest konstruowane i rozumiane w umyśle. Różne języki mogą kodować różne aspekty doświadczenia, co wpływa na to, jak użytkownicy tych języków postrzegają i interpretują rzeczywistość.

nauka języka wg behawiorystów

zachodzi według zasad uczenia się, takich jak skojarzenie (na przykład widok butelki ze słowem „butelka”), naśladownictwo (dorośli używają słowa „butelka”) i wzmacnianie (uśmiechy i uściski, gdy dziecko mówi coś dobrze).

gramatyka uniwersalna

to koncepcja zaproponowana przez Noama Chomsky’ego, według której wszyscy ludzie rodzą się z wrodzonym zestawem zasad gramatycznych, wspólnych dla wszystkich języków naturalnych.