Strona 1
gch
Pytanie 1
Źródła wiedzy o składzie pierwiastkowym materii Wszechświata:
dodatkowo badania kosmonautów i sondy automatyczne
analizy meteorytów kamiennych (chondryty i achondryty)
pomiar widm spektralnych światła gwiazd i innych ciał niebieskich
Pytanie 2
Występowanie pierwiastków:
Li,Be i B mają niestabilne jądra w procesach nukleosyntezy, powstają na skutek spelacji (rozpad C i O przez promieniowanie kosmiczne)
H i He- najczęściej występują w Układzie Słonecznym 98%, Wszechświecie 95%
O, F, Ni, Pb- niespodziewanie wysokie, szczególnie trwałe pierwiastki, optymalna ilość protonów i neutronów zapewnia bilans energetyczny kompensacji sił przyciągania i odpychania w jądrze atomowym
Pytanie 3
Reguła Oddona - Harkinsa:
częśtość atomowa pierwiastków o nieparzystej liczbie atomowej Z jest zawsze NIŻSZA od częstości atomowej najbliższych mu pierwiastków o Z patrzystym
Z parzyste mają stabilne jądro atomowe
Pytanie 4
Powstanie pierwiastków:
początkowo tylko H i He, później z nich w procesach syntezy
pierwiastki lekkie od Helu do Żelaza mogą powstać na drodze syntezy termojądrowej przez fuzję(połączenie) jąder atomów lżejszych pierwiastków
pierwiastki cięższe od Fe nie mogą powstać z syntezy
trwałe pierwiastki wymagają więszej energii dlatego są mniej liczne
Pytanie 5
Powstawanie pierwiastków:
pierwiastki ciężkie powstają przez wychwycenie neutronów przez jądra lekkich pierwiastków, następnie rozpad promieniotwórczy (przemiana B) niestabilnych nuklidów prowadzi do powstania pierwiastków o masie większej niż żelazo
termojądrowa reakcja łączenia się lekkich pierwiastków w cięższe jest egzotermiczna i prowadzi do powstania produktów o niższej energii-tak powstają pierwiastki lekkie
pierwiastki cięższe- prosces 3-alfa: klucz syntezy dla wszystkich pierwiastków cięższych od He
wybuch supernowej przyczynia się do powstania najcięższych pierwiastków U, Th, Pu... o ogromnej ilości neutronów
Pytanie 6
Inne reakcje jądrowe w trakcie końcowych stadiów ewolucji czerwonych olbrzymów:
powolny wychwyt neutronów-s- powstają nuklidy o Z<26
szybki wychwyt neutronów- r- ostatnie minuty przed eksplozją supernowej, powstają U i Th
wychwyt protonów-p- sam koniec ewolucji gwiazdy, powstają rzadkie trwałe nuklidy, np. F
Pytanie 7
Pytanie 8
Diadochia:
zdolność wzajemnego podstawiania się jonów lub atomów w strukturze krystalicznej minerałów
heterowalentna- jony o różnej wartościowości, np. Na+ i Ca2+ w plagioklazach
izowalentna gdy zastępują się jony o tej samej wartościowości Mg2+ i Fe2+ i te o tej samej odmianie izomorficznej (ta sama struktura wew i postać krystalograficzna ale inny skład chemiczny)