Łacina cz.2

Iura novit curia

Sad zna prawo

Cuique defensio tribuenda (est)

kazdemu ma byc przydzielona obrona

Fatetur facinus qui iudicium fugit

przyznaje sie do czynu ten kto ucieka przed sadem

Qui tacet consentire videtur

wydaje sie, ze ten kto milczy, zgadza sie

nemo iudex ( idoneus) in propria causa

nikt nie jest (odpowiednim) sedzia we wlasnej sprawie

Lex non valet extra teritorium

Prawo nie obowiazuje poza terytorium

In dubio pro reo

w razie watpliwosci na korzysc pozwanego

Bid de eadem re agi non potest

dwa razy o te sama rzecz nie mozna sie procesowac

in iudicio non creditur nisi iuratis

w sadzie wierzy sie tylko zaprzysiezonym

incerta pro nullis habentur

rzeczy niepewne uwaza sie za zadne (nieistniejace)

testamento quoque nominatim tutores dati confirmantur eadem lege duodecim tabularum, bis verbis: uti legassit super pecynia tutelare svae rei, ita ius esto: qui tutores dativi appellantur

Opiekunowie ktorzy zostali dani w testamencie sa potwierdzani ta sama ustawa XII tablic tymi slowami: tak jak zapisal co do pieniedzy czy opieki, to niech bedzie prawem; tacy opiekunowie sa nazywani danymi

dari testamento tutores possunt liberis qui in potestate sunt

dzieci, ktore we wladzy sa moga byc dane opiekunom testamentem

testamento tutores dari possunt hi, cum quibus testamenti faciendi ius est, praeter latinum iunianum: nam latinus habet quidem testamenti factionem, sed tamen tutor dari non potest: id enim lex Iunia prohibet

Ci mogą być dani jako opiekunowie w testamencie, z którymi jest prawo sporządzania testamentu oprócz Latynow iunianskich: bowiem latyn ma wprawdzie zdolnosc sporzadzania testamentu, lecz jednak nie moze byc dany jako opiekun: tego bowiem zakazuje prawo iunanskie

in iure cedere autem tutelam testamento datus non potest nam et legitimus in iure cedere potest abdicare se non potest

dany testamentem nie może odstąpić od opieki, bowiem opiekun ustawowy moze przeniesc ale nie moze zrzec sie ( opieki)

si capite deminutus fuerit tutor testamento datus, non amittit tutelam: sed si abdicauerit se tutela, desinit esse tutor: abdicare autem est dicere nolle se tutorem esse

jeśli umniejszony w prawie zostlaby ustanowiony opiekunem w testamencie, nie traci opieki: lecz jezeli zrzeklby sie opieki, przestaje byc opiekunem, zrzec sie zas to powiedziec: nie chce byc opiekunem

lex Atilia iubet mulieribus pupillisue non habentibus tutores dari a praetore et maiore parte tribunorum plebis, quos tutores Atilianos appellamus

ustawa atiliusza rozkazuje zeby opiekunowie byli dani kobietom albo sierotom, ktorzy ich nie maja, przez pretra albo wieksza czesc trybunow plebejskich, ktorych nazywamy opiekunami atilianskimi

sed quia lex atilia romae tantum locum habet, lege Iulia et Titia prospectum est, ut in prouinciis quoque similiter a praesidibus earum dentur tutores

lecz ponieważ ustawa atiliusza ma miejsce tylko w rzymie, ustawą Iuliusza i TItiusza przewidziano aby w prowincjach takze podobnie byli dani opiekunowie przez ich namiestników