gch

dodatkowo badania kosmonautów i sondy automatyczne

analizy meteorytów kamiennych (chondryty i achondryty)

pomiar widm spektralnych światła gwiazd i innych ciał niebieskich

dodatkowo badania kosmonautów i sondy automatyczne

analizy meteorytów kamiennych (chondryty i achondryty)

pomiar widm spektralnych światła gwiazd i innych ciał niebieskich

Li,Be i B mają niestabilne jądra w procesach nukleosyntezy, powstają na skutek spelacji (rozpad C i O przez promieniowanie kosmiczne)

O, F, Ni, Pb- niespodziewanie wysokie, szczególnie trwałe pierwiastki, optymalna ilość protonów i neutronów zapewnia bilans energetyczny kompensacji sił przyciągania i odpychania w jądrze atomowym

H i He- najczęściej występują w Układzie Słonecznym 98%, Wszechświecie 95%

Li,Be i B mają niestabilne jądra w procesach nukleosyntezy, powstają na skutek spelacji (rozpad C i O przez promieniowanie kosmiczne)

O, F, Ni, Pb- niespodziewanie wysokie, szczególnie trwałe pierwiastki, optymalna ilość protonów i neutronów zapewnia bilans energetyczny kompensacji sił przyciągania i odpychania w jądrze atomowym

H i He- najczęściej występują w Układzie Słonecznym 98%, Wszechświecie 95%

Z parzyste mają stabilne jądro atomowe

częśtość atomowa pierwiastków o nieparzystej liczbie atomowej Z jest zawsze NIŻSZA od częstości atomowej najbliższych mu pierwiastków o Z patrzystym

Z parzyste mają stabilne jądro atomowe

częśtość atomowa pierwiastków o nieparzystej liczbie atomowej Z jest zawsze NIŻSZA od częstości atomowej najbliższych mu pierwiastków o Z patrzystym

pierwiastki cięższe od Fe nie mogą powstać z syntezy

trwałe pierwiastki wymagają więszej energii dlatego są mniej liczne

początkowo tylko H i He, później z nich w procesach syntezy

pierwiastki lekkie od Helu do Żelaza mogą powstać na drodze syntezy termojądrowej przez fuzję(połączenie) jąder atomów lżejszych pierwiastków

pierwiastki cięższe od Fe nie mogą powstać z syntezy

trwałe pierwiastki wymagają więszej energii dlatego są mniej liczne

początkowo tylko H i He, później z nich w procesach syntezy

pierwiastki lekkie od Helu do Żelaza mogą powstać na drodze syntezy termojądrowej przez fuzję(połączenie) jąder atomów lżejszych pierwiastków

pierwiastki cięższe- prosces 3-alfa: klucz syntezy dla wszystkich pierwiastków cięższych od He

termojądrowa reakcja łączenia się lekkich pierwiastków w cięższe jest egzotermiczna i prowadzi do powstania produktów o niższej energii-tak powstają pierwiastki lekkie

wybuch supernowej przyczynia się do powstania najcięższych pierwiastków U, Th, Pu... o ogromnej ilości neutronów

pierwiastki ciężkie powstają przez wychwycenie neutronów przez jądra lekkich pierwiastków, następnie rozpad promieniotwórczy (przemiana B) niestabilnych nuklidów prowadzi do powstania pierwiastków o masie większej niż żelazo

pierwiastki cięższe- prosces 3-alfa: klucz syntezy dla wszystkich pierwiastków cięższych od He

termojądrowa reakcja łączenia się lekkich pierwiastków w cięższe jest egzotermiczna i prowadzi do powstania produktów o niższej energii-tak powstają pierwiastki lekkie

wybuch supernowej przyczynia się do powstania najcięższych pierwiastków U, Th, Pu... o ogromnej ilości neutronów

pierwiastki ciężkie powstają przez wychwycenie neutronów przez jądra lekkich pierwiastków, następnie rozpad promieniotwórczy (przemiana B) niestabilnych nuklidów prowadzi do powstania pierwiastków o masie większej niż żelazo

powolny wychwyt neutronów-s- powstają nuklidy o Z<26

wychwyt protonów-p- sam koniec ewolucji gwiazdy, powstają rzadkie trwałe nuklidy, np. F

szybki wychwyt neutronów- r- ostatnie minuty przed eksplozją supernowej, powstają U i Th

powolny wychwyt neutronów-s- powstają nuklidy o Z<26

wychwyt protonów-p- sam koniec ewolucji gwiazdy, powstają rzadkie trwałe nuklidy, np. F

szybki wychwyt neutronów- r- ostatnie minuty przed eksplozją supernowej, powstają U i Th

zdolność wzajemnego podstawiania się jonów lub atomów w strukturze krystalicznej minerałów

izowalentna gdy zastępują się jony o tej samej wartościowości Mg2+ i Fe2+ i te o tej samej odmianie izomorficznej (ta sama struktura wew i postać krystalograficzna ale inny skład chemiczny)

heterowalentna- jony o różnej wartościowości, np. Na+ i Ca2+ w plagioklazach

zdolność wzajemnego podstawiania się jonów lub atomów w strukturze krystalicznej minerałów

izowalentna gdy zastępują się jony o tej samej wartościowości Mg2+ i Fe2+ i te o tej samej odmianie izomorficznej (ta sama struktura wew i postać krystalograficzna ale inny skład chemiczny)

heterowalentna- jony o różnej wartościowości, np. Na+ i Ca2+ w plagioklazach

nawet gdy są identyczne promienie, nie możliwe jest podstawienie gdy jonyróżnią się elektorujemnością

silniejsze i bardziej prawdopodobne wiązania tworzą jon o wyższym potencjale jonowych, przy jednakowym ładunku preferowan jest mniejszy promień , przy jednakowych promieniach- wyższy ładunek

różnica promieni jonowych podstawiających się jonów nie może przekraczać 15%

rzadko podstawienia gdy różnica ładunków większa niż JEDEN

nawet gdy są identyczne promienie, nie możliwe jest podstawienie gdy jonyróżnią się elektorujemnością

silniejsze i bardziej prawdopodobne wiązania tworzą jon o wyższym potencjale jonowych, przy jednakowym ładunku preferowan jest mniejszy promień , przy jednakowych promieniach- wyższy ładunek

różnica promieni jonowych podstawiających się jonów nie może przekraczać 15%

rzadko podstawienia gdy różnica ładunków większa niż JEDEN

Atomy różnych pierwiastków różnią się liczbą atomową Z (a więc liczbą protonów w jądrze). Często atomy tego samego pierwiastka, czyli atomy o tej samej liczbie protonów w jądrze, różnią się między sobą liczbą neutronów – te odmiany nazywamy izotopami danego pierwiastka

Atomy różnych pierwiastków różnią się liczbą atomową Z (a więc liczbą protonów w jądrze). Często atomy tego samego pierwiastka, czyli atomy o tej samej liczbie protonów w jądrze, różnią się między sobą liczbą neutronów – te odmiany nazywamy izotopami danego pierwiastka

Znajomość elektroujemności pierwiastków wchodzących w skład minerałów pozwala przewidzieć charakter wiązań chemicznych (na ile wiązanie jest jonowe a na ile kowalencyjne) a co za tym idzie wiele własności fizycznych i chemicznych związku, czyli zachowanie minerału w różnych środowiskach geochemicznych (m.in. powstawanie, trwałość i transformacje minerałów)

Znajomość elektroujemności pierwiastków wchodzących w skład minerałów pozwala przewidzieć charakter wiązań chemicznych (na ile wiązanie jest jonowe a na ile kowalencyjne) a co za tym idzie wiele własności fizycznych i chemicznych związku, czyli zachowanie minerału w różnych środowiskach geochemicznych (m.in. powstawanie, trwałość i transformacje minerałów)

bezkierunkowe i jednakowo we wszystkich kierunkach

jednym pierwiastkom łatwiej oddać, innym przyjąć elektrony

pieriwastki IA IIA donory, oddają, a VIA i VIIA akceptory, przyjmują

wymiana elektronów i powstawanie wiązania jonowego podczas reakcji chemicznej związane jest z „dążeniem” pierwiastków do uzyskania trwałej konfiguracji elektronowej, czyli konfiguracji najbliżej położonego gazu szlachetnego

przyciąganie siłami kolumbowskimi - do + i odwrotnie

w halicie, fluorycie

bezkierunkowe i jednakowo we wszystkich kierunkach

jednym pierwiastkom łatwiej oddać, innym przyjąć elektrony

pieriwastki IA IIA donory, oddają, a VIA i VIIA akceptory, przyjmują

wymiana elektronów i powstawanie wiązania jonowego podczas reakcji chemicznej związane jest z „dążeniem” pierwiastków do uzyskania trwałej konfiguracji elektronowej, czyli konfiguracji najbliżej położonego gazu szlachetnego

przyciąganie siłami kolumbowskimi - do + i odwrotnie

w halicie, fluorycie

pierwiastki środkowych grup

O2!, Cl2, diament, kwarc SiO2, H2O, SiO4,CO3,

zbliżają sie do siebie i tworzą , czasem nakładają się na siebie i uwspulniają elektrony

wspólnie wykorzystują elektrony

pierwiastki środkowych grup

O2!, Cl2, diament, kwarc SiO2, H2O, SiO4,CO3,

zbliżają sie do siebie i tworzą , czasem nakładają się na siebie i uwspulniają elektrony

wspólnie wykorzystują elektrony

wysoka refleksyjność

świetnie przewodzą prąd, ciepło

tylko w stałych ciałach, elektrony walencyjne wiążących się pierwiastków są swobodne i mogą się przemiszczać

słabe i bezkierunkowe, dzięki temu metale są miekkie i kowalne, ciągliwe (ale nie kruche) i sprężyste

wysoka refleksyjność

świetnie przewodzą prąd, ciepło

tylko w stałych ciałach, elektrony walencyjne wiążących się pierwiastków są swobodne i mogą się przemiszczać

słabe i bezkierunkowe, dzięki temu metale są miekkie i kowalne, ciągliwe (ale nie kruche) i sprężyste

dipole są chwilowe, indukowane

niska twardość i doskonała łupliwość wzdłuż płaszczyzn, źle przewodzą ciepło, niskie tem topnienia

między blaszkami grafitu, siarki rodzimej, gazy CO2

najsłabsze, pierwiastki oddziałują jak dipole

dipole są chwilowe, indukowane

niska twardość i doskonała łupliwość wzdłuż płaszczyzn, źle przewodzą ciepło, niskie tem topnienia

między blaszkami grafitu, siarki rodzimej, gazy CO2

najsłabsze, pierwiastki oddziałują jak dipole

kowalencyjne- najsilniejsze wiązanie, wysoka twardość i często kruche, słaba łupliwość, krótsze od wiązań jonowych , tworzą wielokrotne wiązania, kierunkowe, wysoka temperatura topnienia, słabo rozpuszczlne w wodzie

jonowe- minerały rozpuszczalne w wodzie, źle przewodzą ciepło,przeźroczyste, kruche, niska twardość i gęstość

rodzaj wiązań zależy od róznicy elektroujemości i polozenia w ukl.okresowym

kowalencyjne- najsilniejsze wiązanie, wysoka twardość i często kruche, słaba łupliwość, krótsze od wiązań jonowych , tworzą wielokrotne wiązania, kierunkowe, wysoka temperatura topnienia, słabo rozpuszczlne w wodzie

jonowe- minerały rozpuszczalne w wodzie, źle przewodzą ciepło,przeźroczyste, kruche, niska twardość i gęstość

rodzaj wiązań zależy od róznicy elektroujemości i polozenia w ukl.okresowym

Jak już wspomniano wcześniej izomorfizm zachodzi wtedy, gdy substancje o różnym składzie chemicznym (w wyniku diadochii) mają tą samą strukturę i postać zewnętrzną. Związane z tym jest pojęcie roztworów stałych (kryształów mieszanych), gdy dwie izomorficzne odmiany krystalizują wspólnie w jednym minerale. Na przykład forsteryt Mg2(SiO4) i fajalit Fe2(SiO4) tworzą kryształy mieszane w dowolnych proporcjach: mówi się o ciągłym szeregu izomorficznym oliwinów. Podobnie albit Na[AlSi3O8] i anortyt Ca[Al2Si3O8] tworzą wzajemnie roztwory stałe w szeregu izomorficznym plagioklazów

Jak już wspomniano wcześniej izomorfizm zachodzi wtedy, gdy substancje o różnym składzie chemicznym (w wyniku diadochii) mają tą samą strukturę i postać zewnętrzną. Związane z tym jest pojęcie roztworów stałych (kryształów mieszanych), gdy dwie izomorficzne odmiany krystalizują wspólnie w jednym minerale. Na przykład forsteryt Mg2(SiO4) i fajalit Fe2(SiO4) tworzą kryształy mieszane w dowolnych proporcjach: mówi się o ciągłym szeregu izomorficznym oliwinów. Podobnie albit Na[AlSi3O8] i anortyt Ca[Al2Si3O8] tworzą wzajemnie roztwory stałe w szeregu izomorficznym plagioklazów

Rozmiary, ładunek i elektroujemność jonów najsilniej determinują zdolność do podstawień izomorficznych, co ujmują tzw. reguły podstawień izomorficznych Goldschmidta.

Mechanizm podstawienia w strukturze kryształu prowadzący w efekcie do podziału tych pierwiastków pomiędzy stop magmowy a krystalizującą fazę stałą może polegać na: • wychwyceniu (capture), • ukryciu (camouflage) lub • dopuszczeniu (admission).

Rozmiary, ładunek i elektroujemność jonów najsilniej determinują zdolność do podstawień izomorficznych, co ujmują tzw. reguły podstawień izomorficznych Goldschmidta.

Mechanizm podstawienia w strukturze kryształu prowadzący w efekcie do podziału tych pierwiastków pomiędzy stop magmowy a krystalizującą fazę stałą może polegać na: • wychwyceniu (capture), • ukryciu (camouflage) lub • dopuszczeniu (admission).

chalkofilne, syderofilne, litofilne

atmofilne, biofilne

chalkofilne, syderofilne, litofilne

atmofilne, biofilne

Pierwiastki kompatybilne, ogólnie rzecz biorąc, mają wymiary, ładunek i elektroujemność na tyle dopasowane do dostępnych pozycji w sieciach krystalicznych minerałów powstających ze stopu magmowego, że w miarę krystalizacji ubywa ich (względnie) ze stopu a przybywa (względnie) w ciele stałym w większym stopniu niż innych pierwiastków. Kd << 1 świadczy o tym, że względnie niewiele pierwiastka przechodzi ze stopu do krystalizującej fazy stałej a więc nie jest on łatwo w sieci krystalicznej akceptowany: mówimy, że jest niekompatybilny.

Pierwiastki kompatybilne, ogólnie rzecz biorąc, mają wymiary, ładunek i elektroujemność na tyle dopasowane do dostępnych pozycji w sieciach krystalicznych minerałów powstających ze stopu magmowego, że w miarę krystalizacji ubywa ich (względnie) ze stopu a przybywa (względnie) w ciele stałym w większym stopniu niż innych pierwiastków. Kd << 1 świadczy o tym, że względnie niewiele pierwiastka przechodzi ze stopu do krystalizującej fazy stałej a więc nie jest on łatwo w sieci krystalicznej akceptowany: mówimy, że jest niekompatybilny.